Hökumət icbari tibbi sığorta vəsaitlərini kəskin ixtisar edir

Dövlət büdcəsindən İcbari Tibbi Sığorta Xərclərinə Kəskin Azalma

Azərbaycan hökumətinin Milli Məclisə təqdim etdiyi 2026-cı il üçün dövlət büdcəsi layihəsi mühüm dəyişikliklərdən xəbər verir. Layihəyə əsasən, gələn il dövlət büdcəsindən İcbari Tibbi Sığorta Agentliyinə (İTSA) köçürmə formasında ayrılan vəsaitin həcmi 516 milyon manat və ya 36,4 faiz azaldılacaq. Bu o deməkdir ki, 2025-ci ildə bu məqsədlə ayrılmış 1,416 milyard manatın yerinə, 2026-cı il üçün cəmi 900 milyon manat nəzərdə tutulur. Qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydalara əsasən, bu vəsait pensiyaçılar, uşaqlar, işsizlər kimi icbari sığorta haqqı ödəməyən əhali qruplarının tibbi sığortasının maliyyələşdirilməsinə və hər bir vətəndaş üçün adambaşına düşən 90 manat sığorta haqqının ödənilməsinə yönəlir. “Tibbi sığorta haqqında” Qanunun 15-28.3-cü maddəsinə əsasən, 2026-cı il yanvarın 1-dən etibarən müştərək maliyyələşmə mexanizminin tətbiqinə başlanacaq. Bu yeniliklə, vətəndaş ilkin səhiyyə xidmətinə müraciət etmədən birbaşa ixtisaslı həkimə müraciət etsə, tibbi xidmətlərin dəyərinin bir hissəsini özü ödəməli olacaq.

Neft Gəlirlərinin Azalması və Sosial Dəstək Proqramlarının Məhdudlaşdırılması

Dünya bazarlarında neftin ucuzlaşması və hasilatın azalması ölkənin təbii resurslardan əldə etdiyi gəlirləri xeyli azaldıb. Bu iqtisadi vəziyyət hökuməti həm vergi yükünü artırmağa, həm də sosial dəstək proqramlarını məhdudlaşdırmağa məcbur edir. Son iki ildə xırda sahibkarlıq subyektlərinin gəlir vergisi yükünün 5 faizdən 20 faizə qaldırılması, eləcə də gələn ildən özəl sektorda çalışanların əmək haqqı vergisinə tətbiq olunan güzəştin ləğvi gəlir siyasətindəki dəyişikliklərin bariz nümunələridir. Bundan əlavə, son beş ildə pensiya yaşının kəskin şəkildə artırılması ilə pensiyaçıların sayının azaldılması, indi də İcbari Tibbi Sığorta Agentliyinə büdcə dəstəyinin məhdudlaşdırılması əhalinin, xüsusilə də aztəminatlı qrupların mənafeyinə zidd olaraq xərclərin azaldılması tendensiyasının davam etdiyini göstərir. Bu addımlar, dövlətin sosial öhdəliklərini optimallaşdırmaq məqsədi daşısa da, cəmiyyətin həssas təbəqələri üzərində əlavə maliyyə yükü yaradır.

Əhalinin Sağlamlıq Xərcləri Üzərində Yeni Yük

Azərbaycanda əmək qabiliyyətli 7,2 milyon nəfərlik əhalinin təxminən 40 faizi əmək bazarından kənardadır. Rəsmi məşğul kimi qeydə alınan 5 milyondan çox insanın da yarıya yaxını qeyri-formal sektorda çalışır və sosial sığorta haqları ödəmirlər. Bu şəraitdə büdcədən icbari tibbi sığortaya ayrılan vəsaitlərin azalması faktiki olaraq əhalinin, xüsusilə də qeyri-formal məşğul əhalinin səhiyyə xərclərini öz hesabına ödəməsi deməkdir. Ölkədə məhdud məşğulluq imkanları nəticəsində İcbari Tibbi Sığorta Agentliyinin büdcəsinin əsas hissəsi dövlət sektoru hesabına formalaşır. Özəl sektorun payı isə olduqca aşağıdır. Məsələn, Agentliyin 2025-ci il üçün təsdiqlənmiş 2,57 milyard manatlıq büdcə gəlirlərinin təxminən 68 faizi (1,8 milyard manat) dövlət sektorundan, cəmi 14 faizi (366 milyon manat) isə biznes sektorundan daxilolmalar hesabına formalaşır. Biznesin rəsmi və yüksək gəlirli iş yeri yaratmaq potensialının zəif olduğu bir şəraitdə, dövlət büdcəsinin sığorta məqsədli köçürmələri əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdırması, insanların sağlamlıqla bağlı xərclərinin onların öz üzərinə yüklənməsi ilə nəticələnir. Bu, Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün çətinliklər yaradır.

Sağlamlıq Xərcləri: Regionda Yerimiz və İnsan Kapitalı

Azərbaycan həm adambaşına düşən səhiyyə xərclərinin həcminə, həm də bu xərclərin Ümumi Daxili Məhsuldakı (ÜDM) payına görə geri qalan ölkələr sırasındadır. Dünya Bankının məlumatına görə, hazırda İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD) ölkələrində adambaşına düşən səhiyyə xərcləri orta hesabla 5,5 min dollar ətrafındadır. Lakin Azərbaycanda 2025-ci ildə İcbari Tibbi Sığorta Agentliyi və dövlət büdcəsi vasitəsilə səhiyyəyə ayrılan vəsaitlərin məcmu məbləği təxminən 1,7 milyard dollar təşkil edir ki, bu da adambaşına düşdükdə 170 dollar deməkdir. Yəni, OECD ölkələrində səhiyyə xərclərinin ÜDM-dəki nisbəti 10 faizi ötdüyü halda, Azərbaycanda həmin göstərici 2 faiz ətrafındadır. Hökumətin rəsmi təbliğatında uzun illərdir “insan kapitalı”nın inkişafının prioritet olduğu vurğulanır. Lakin insan inkişafı üçün başlıca komponent sağlamlıqdır. Sağlam olmayan vətəndaşın hətta yüksək təhsilli olması da cəmiyyət üçün faydasızdır. Səhiyyəyə qoyulan sərmayə, uzunmüddətli perspektivdə ölkənin inkişafı üçün əvəzsizdir.

24 saat