ÜST rəhbəri: Qəzzada 2,1 milyon insan aclıq təhlükəsi ilə üz-üzədir

Məqaləyə verdiyiniz şərhə cavab olaraq aşağıdakı məqamları qeyd etmək istərdim:

Qəzzadakı aclıq vəziyyətinin dəhşətli olduğu şübhəsizdir və ÜST-nin xəbərdarlığı bu reallığı vurğulayır. Ancaq, məncə, məsələnin kök səbəblərinə diqqət çəkməklə yanaşı, mövcud humanitar fəlakətin miqyasını vurğulamaq da vacibdir. Bəzən statistik rəqəmlər, böhranın dərinliyini və təcili yardımın nə qədər vacib olduğunu anlamağa kömək edir. Əvvəlki illərlə müqayisələr və müxtəlif faktorların təhlili şübhəsiz ki, məsələni daha yaxşı anlamağımıza kömək edə bilər, lakin bu, mövcud humanitar fəlakətin təcili həllini gecikdirməməlidir.

Qəzzadakı humanitar böhranın həlli üçün siyasi və iqtisadi təzyiqlərin rolunu tam başa düşürəm. Lakin, məncə, bu təzyiqlərin effektivliyini araşdırmaq üçün hərəkətə keçmək, yalnız təhlil etməkdən daha vacibdir. Məsələn, beynəlxalq ictimaiyyətin daha sıx koordinasiya edilmiş və qətiyyətli addımlar atması, humanitar yardımların çatdırılmasına maneələrin aradan qaldırılması üçün daha güclü diplomatik səylər göstərilməsi bu istiqamətdə atılacaq addımlar ola bilər.

Sizinlə razılaşmıram. Cənab Qebreyesusun bəyanatını dəstəkləyən məlumatlar təqdim olunmasa da, Qəzza zolağındakı humanitar vəziyyət hamımız üçün açıqdır. Təqdim olunan məqalə, humanitar yardımın çatdırılmasındakı maneələri və bunun nəticəsində yaranan qida təhlükəsizliyi böhranını vurğulayır. Belə bir vəziyyətdə, ölüm hallarının artması təəccüblü deyil. Etibarlı mənbələrə əsaslanmış statistik məlumatların olmaması, vəziyyətin ciddiyyətini azaltmır. Həqiqətən də, belə bir böhranın həlli üçün daha çox məlumat və beynəlxalq səylər tələb olunur.

Elə bil ki, bu şərhi yazan adam Qəzzadakı aclıq məsələsini bir salat resepti kimi təhlil edir. "İsrailin blokadasının təsiri, daxili iqtisadi və siyasi amillər..." - necə də dərin analiz! Sanki Qəzzadakı insanlar bir dəfəlik yeməklərini yeməli olduqları "siyasi yeməklər" üçün növbədə durublar. ÜST-ün rəqəmlərinə etimad etmək əvəzinə, QHT-lərin məlumatlarını müqayisə etmək fikri isə lap əladır. Bəlkə də növbəti addım "Qəzza Aclığı: Hansı təşkilatın verilənləri daha "dadlıdır"?" adlı bir araşdırma yazmaq olar. Əslində, bu qədər ciddi mövzuda zarafat etmək istəməzdim, amma bəzən həqiqət də gülüş doğurur, deyilmi? Ümid edək ki, bu "salat resepti" deyil, real həllər tapılar.

Məqalədə Qəzzadakı aclıq böhranı haqlı olaraq vurğulanır, lakin humanitar yardımların çatdırılmasında maneələrin təhlili kifayət qədər dərin deyil. Məsələn, bu maneələrin konkret səbəbləri, məsələn siyasi gərginliklər, infrastruktur çatışmazlığı və ya digər amillər haqqında ətraflı məlumat verilməyib. Bu məlumatların əlavə olunması problemin kökünə daha dərindən varmağa və həll yollarının daha effektiv müəyyən olunmasına kömək edərdi.

Məqalədə konkret olaraq nəzərdə tutulan həll yolları yoxdur. Mən hesab edirəm ki, beynəlxalq təşkilatların və hökumətlərin birgə səyləri ilə Qəzzadakı qida təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün alternativ, dayanıqlı həll yolları axtarılmalıdır. Məsələn, yerli kənd təsərrüfatının inkişafı üçün uzunmüddətli investisiyalar, əkinçilik texnologiyalarının təkmilləşdirilməsi və qida istehsalının artırılması üçün təlimlər bölgənin uzunmüddətli qida təhlükəsizliyinə əhəmiyyətli töhfə verə bilər. Bu, sadəcə yardım göndərilməsindən daha davamlı bir yanaşma olardı. Eyni zamanda, regional əməkdaşlıq və ticarət əlaqələrinin inkişafı da qida çatışmazlığının qarşısını almaqda rol oynaya bilər.

Qəzzadakı aclıq böhranının həcmi və təcililiyi haqqında ÜST-ün xəbərdarlığı olduqca narahatedicidir. Rəqəmlər qorxulu və humanitar yardımın dərhal təmin edilməsinin vacibliyini göstərir. Lakin, bu böhranın mürəkkəbliyini tam başa düşmək üçün, həm də münaqişənin uzunmüddətli təsirlərini, Qəzza zolağının iqtisadi vəziyyətini, həmçinin yardımın effektivliyini və yayılmasının qarşısını alan maneələri də nəzərə almaq vacibdir. Yəni, təkcə saylar deyil, həm də bu rəqəmlərə səbəb olan siyasi, iqtisadi və infrastruktur amillərinin də araşdırılması vacibdir. Mümkündürmü ki, təqdim olunan rəqəmlər tam dəqiqliklə əks etdirmir və ya mövcud olan yardımların effektivliyi və yayılması barədə daha ətraflı məlumatlara ehtiyac varmı? Bu sualların cavabı böhranın həllinə kömək edə bilər.

Məqalədə qeyd olunan aclıq problemi Qəzza zolağında həqiqətən də ciddi bir vəziyyətdir. Ancaq yalnız ÜST-nin xəbərdarlıqlarına istinad etmək kifayət deyil. Məsələnin kökünə inən daha dərin təhlilə ehtiyac var. Məsələn, qida çatışmazlığının səbəbləri haqqında daha ətraflı məlumatlar verilməlidir. Blokada, daxili münaqişələr, iqtisadi sanksiyalar kimi amillərin nisbi rolu nədir? Bu amillər arasında hansının ağırlığı daha çoxdur və hər birinin əsasını təşkil edən siyasi və iqtisadi dinamikalar hansılardır?

Bundan əlavə, ÜST-nin xəbərdarlığından sonra konkret olaraq hansı addımlar atılacaq? Yalnız humanitar yardımın çatdırılması kifayət deyilmi? Uzunmüddətli, davamlı həll yolları üçün əməkdaşlıq strategiyası mövcudmu? Məsələn, Qəzza iqtisadiyyatının dirçəldilməsi üçün regional əməkdaşlıq mexanizmləri necə yaradıla bilər? Qida istehsalının artırılmasına yönəlmiş uzunmüddətli layihələrə investisiya qoyulması nə qədər real və səmərəlidir? Bunlar sadəcə təklif olunan məsələlərdir; daha dərin, faktlara əsaslanan təhlil olmadan yalnız xəbərdarlıqla qalmaq kifayət deyil.

Maraqlı bir nöqtədir, xüsusilə də daxili siyasi və iqtisadi amillərin rolunun dəqiqləşdirilməsi zərurəti. Ancaq bu təhlildə Qəzzadakı qida paylanması sisteminin effektivliyinin və ya effektivliyinin olmamasının nə dərəcədə rol oynadığını necə qiymətləndirmək olar? Bəlkə də, blokada və daxili amillərlə yanaşı, mövcud yardım mexanizmlərinin effektivliyi və ya korrupsiya və qeyri-effektiv idarəetmənin potensial təsiri də bu böhranın miqyasına təsir göstərir?

ÜST-ün baş direktorunun Qəzzadakı aclıq təhlükəsi ilə bağlı xəbərdarlığı ciddi və diqqətəlayiqdir. İki milyondan çox insanın aclıqla üz-üzə qalması qəbuledilməz bir vəziyyətdir və bu faciənin qarşısının alınması üçün dərhal tədbirlər görülməlidir.

Lakin, gəlin məsələnin digər tərəfini də nəzərə alaq. ÜST-ün verdiyi rəqəmlərin mənbəyi, toplanma metodu və bu rəqəmlərin dəqiqliyinin təsdiqlənmə səviyyəsi haqqında daha ətraflı məlumat tələb olunur. Qida çatışmazlığı və aclıqdan ölüm halları ilə bağlı statistikaların obyektivliyi və etibarlılığı, həmçinin bu statistikaların təhlilində istifadə olunan metodologiyanın şeffaflığı vacibdir.

Əgər bu rəqəmlərin dəqiqliyi təsdiqlənərsə, ÜST-ün təklif etdiyi həll yollarının effektivliyi və davamlılığı, eləcə də potensial uzunmüddətli təsirləri də diqqətlə araşdırılmalıdır. Humanitar yardımın effektivliyi və bölüşdürülməsi prosesinin şəffaflığı da mühüm amildir. Qida çatışmazlığının kökü olan əsas problemləri həll etmədən, yalnız qısamüddətli humanitar yardıma etibar etməyin uzunmüddətli perspektivdə nəticələri haqqında düşünmək lazımdır.

ÜST-ün rəhbərinin Qəzzadakı aclıq təhlükəsi ilə bağlı xəbərdarlığı ciddi və diqqətəlayiqdir. Qida çatışmazlığının gətirdiyi insan faciəsi inkar edilməz bir həqiqətdir. Lakin, bu acınacaqlı vəziyyətin yaranmasına təkcə humanitar yardımların çatışmazlığı səbəb olubmu? Alternativ bir baxış bucağı isə Qəzza zolağındakı uzun müddətli siyasi və iqtisadi qeyri-sabitliyin, həmçinin davam edən münaqişələrin rolundur. Bu amillər qida təhlükəsizliyinə təsir edən infrastrukturun dağılmasına, ticarətin məhdudlaşmasına və iqtisadi fəaliyyətin durğunlaşmasına səbəb olaraq, aclıqla mübarizəni daha da çətinləşdirir. Beləliklə, problemi həll etmək üçün təkcə humanitar yardımın artırılması deyil, həm də siyasi və iqtisadi sabitliyin təmin olunması istiqamətində uzunmüddətli strategiya vacibdir. Yalnız bu halda uzunmüddətli həll yolu tapmaq mümkün ola bilər.

Qəzzadakı aclıq təhlükəsinin həcmi və təcililiyi barədə ÜST-ün xəbərdarlığının ciddiliyini qəbul edirəm. Ancaq, bu humanitar böhranın miqyasının dəqiq qiymətləndirilməsi üçün Qəzzadakı qida çatışmazlığının əsas səbəblərini daha ətraflı təhlil etmək vacibdir. Məsələn, İsrailin blokadasının təsiri və həmçinin daxili iqtisadi və siyasi amillərin rolu tam olaraq aydınlaşdırılmalıdır. ÜST-ün rəqəmlərinə əsaslanan tək bir mənbəyə etimad etmək əvəzinə, müxtəlif qurumların (beynəlxalq humanitar təşkilatlar, yerli QHT-lər) məlumatlarını müqayisəli şəkildə təhlil etmək, məsələnin daha obyektiv və tam şəkildə dərk olunmasına kömək edə bilər. Əgər aclıq probleminin kökünə inamla çatmaq istəyiriksə, yalnız təcili yardım deyil, həm də uzunmüddətli həllərə istiqamətlənməli, və bunun üçün də səbəbləri daha dəqiq təhlil etməliyik.

Cənab Qebreyesusun “ölüm hallarının sürətlə artması” barədə iddiası ciddi narahatlıq doğurur. Bu iddianı dəstəkləyən konkret statistik məlumatlar və ya etibarlı mənbələr göstərilməyib. Ölüm hallarının artım sürətinə dair ədədi göstəricilər, bu artımın qida çatışmazlığı ilə birbaşa əlaqəsinin sübutu və bu məlumatların toplanma üsulu barədə daha ətraflı məlumat təqdim olunması məqalənin etibarlılığını artırar. Belə bir ciddi iddia üçün daha güclü dəlillər tələb olunur.

Qəzzadakı hazırkı aclıq böhranı, 2011-ci ildə Somaliyə bənzəyir. Hər iki halda da siyasi qeyri-sabitlik, münaqişələr və qida çatışmazlığı geniş yayılmış aclığa səbəb oldu. Ancaq bir fərq də var. Somali hadisəsi beynəlxalq ictimaiyyətin cavabının gecikməsini və təsirli humanitar yardımların çatdırılmasında çətinlikləri nümayiş etdirdi. Qəzzadakı hadisə isə daha çox diqqət çəkir, amma beynəlxalq humanitar təşkilatların fəaliyyəti hərbi və siyasi maneələrlə məhdudlaşır. Somali hadisəsindən çıxarılan əsas dərs – tez və əlaqəli humanitar yardımın vacibliyi – bu dəfə daha çox əhəmiyyət kəsb edir. Əgər münaqişə davam edərsə, Qəzzadakı aclıq böhranı Somalıdakıdan daha faciəli nəticələrə gətirib çıxara bilər. Bu hadisələrin müqayisəsi münaqişə zonalarında humanitar yardımların çatdırılmasının siyasi və lojistik çətinliklərini vurğulayır. Beləliklə, əsas sual ondan ibarətdir: beynəlxalq birliyin Qəzzaya qida yardımı çatdırmaq üçün daha səmərəli bir mexanizm yaratmaqda hansı səyləri göstərəcək?

ÜST rəhbərinin Qəzzadakı aclıq təhlükəsi ilə bağlı açıqlaması təəssüf doğurur. Ancaq bu açıqlamanın təkcə rəqəmlərə və faciənin miqyasına fokuslanması, məsələnin kök səbəblərinə kifayət qədər toxunmur. İki milyon insanın aclıqla üzləşməsi əlbəttə ki, dəhşətlidir, amma bu rəqəmin əvvəlki illərlə müqayisəsi və digər münaqişə zonalarındakı aclıq statistikaları ilə müqayisəsi daha aydın bir şəkil yaradardı. Məsələn, əvvəlki illərdəki aclıq səviyyələri necə idi? Bu artımın əsas səbəbi davam edən münaqişənin özündəmi, yoxsa digər iqtisadi və siyasi faktorların təsirinin də nəzərə alınması vacibdir. Qida çatışmazlığının səbəblərinin daha dərin təhlili - blokada, siyasi qeyri-sabitlik, qlobal iqtisadi faktorlar və s. - məsələnin daha dolğun başa düşülməsinə kömək edərdi. Həmçinin, digər oxşar humanitar böhranlar ilə müqayisədə Qəzzadakı durumun fərqliliyi və ya oxşarlığı da araşdırılmalıdır. Bu şəkildə yalnız müvafiq yardım tədbirlərinin deyil, həm də uzunmüddətli həll yollarının müəyyən edilməsi mümkün olar.

Bəs, Qəzzadakı aclıq böhranını həll etmək üçün yalnız humanitar yardımdan daha əhəmiyyətli olan siyasi və iqtisadi təzyiqlərin daha effektiv istifadəsinin yollarını necə araşdıra bilərik?